Deficyt więzi rodzinnych i brak wspólnego spędzania czasu to jedne z istotnych czynników wpływających na rozwój psychiczny dzieci i młodzieży. W obliczu coraz bardziej zabieganego stylu życia, rola więzi emocjonalnej między rodzicami a dziećmi często schodzi na dalszy plan, co może prowadzić do poważnych konsekwencji. Jak wskazują badania, bliskość emocjonalna i zaangażowanie rodziców mają kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego młodych osób, przeciwdziałając problemom takim jak depresja, zaburzenia lękowe czy problemy z zachowaniem. Artykuł przybliży znaczenie więzi emocjonalnej, konsekwencje jej braku oraz konkretne sposoby, w jakie wspólne działania mogą budować zdrowe relacje w rodzinie.
Rola więzi emocjonalnej w rozwoju psychologicznym dzieci i młodzieży
Badania nad teorią przywiązania, zapoczątkowane przez Johna Bowlby’ego i rozwijane przez innych badaczy, takich jak Mary Ainsworth, wykazały, że stabilne relacje z opiekunami są fundamentem zdrowego rozwoju psychicznego dzieci. Według Bowlby’ego dzieci, które rozwijają bezpieczne więzi z rodzicami, są bardziej pewne siebie, lepiej radzą sobie ze stresem i nawiązują pozytywne relacje z innymi. Bezpieczne przywiązanie, kształtujące się we wczesnych latach życia, pozwala dziecku budować pozytywny obraz siebie oraz innych, co w przyszłości przekłada się na jego umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami emocjonalnymi.
Brak silnej więzi emocjonalnej może jednak prowadzić do poważnych konsekwencji. Dzieci pozbawione stabilnych relacji z rodzicami częściej wykazują zaburzenia emocjonalne, takie jak lęk i depresja, a także problemy z agresją i trudności w budowaniu relacji z rówieśnikami. Naukowcy zauważyli również, że brak wsparcia emocjonalnego ze strony rodziny zwiększa ryzyko wystąpienia problemów z samooceną i trudności z rozwiązywaniem konfliktów interpersonalnych.
Wspólne spędzanie czasu a zdrowie psychiczne
Jednym z najważniejszych aspektów budowania więzi emocjonalnej jest wspólne spędzanie czasu. Badania wskazują, że rodziny, które angażują się w codzienne czynności razem, jak gotowanie, sprzątanie, gry planszowe czy rozmowy, tworzą atmosferę wzajemnego zaufania i bezpieczeństwa. Aktywności te nie tylko wzmacniają więzi, ale także uczą dzieci umiejętności społecznych, jak komunikacja, współpraca czy rozwiązywanie konfliktów.
Przykładem badania, które podkreśla znaczenie wspólnego spędzania czasu, jest analiza przeprowadzona przez Amerykańską Akademię Pediatrii. Wyniki tego badania pokazały, że dzieci, które regularnie uczestniczą w aktywnościach z rodzicami, wykazują lepsze umiejętności adaptacyjne, lepszą samoocenę oraz mniejsze ryzyko zachowań ryzykownych, takich jak używanie substancji psychoaktywnych. Z kolei czas spędzony przed ekranem, bez interakcji z rodzicami, koreluje z wyższym poziomem lęku i depresji.
Deficyt więzi rodzinnych a problemy psychiczne młodzieży
Brak regularnego kontaktu i bliskiej relacji między rodzicami a dziećmi jest czynnikiem ryzyka rozwoju problemów psychicznych. W szczególności adolescenci pozbawieni silnego wsparcia rodzinnego są bardziej narażeni na depresję, stany lękowe i problemy związane z samoakceptacją. Jak wskazują badania, młodzież z rodzin o niskim poziomie zaangażowania emocjonalnego ma większe skłonności do izolacji, trudności w radzeniu sobie ze stresem oraz niską odporność psychiczną.
Jedno z badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Harvarda potwierdza, że deficyty więzi rodzinnych mają długotrwałe konsekwencje. Młode osoby dorastające w rodzinach pozbawionych bliskości emocjonalnej znacznie częściej zgłaszają problemy z niską samooceną, a także mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji w dorosłym życiu.
Wspólne działania jako narzędzie wzmacniania więzi
Wspólne codzienne czynności mogą odegrać kluczową rolę w budowaniu zdrowych więzi rodzinnych. Takie aktywności jak wspólne gotowanie, zakupy, czytanie czy spacerowanie nie tylko wzbogacają więzi, ale także dają rodzicom możliwość modelowania pozytywnych wzorców zachowań. Dzieci uczą się poprzez obserwację dorosłych, a regularne uczestniczenie w życiu rodziny pozwala im kształtować zdolności społeczne i emocjonalne.
Badania pokazują również, że rodziny, które dbają o regularne rytuały i tradycje, jak np. wspólne jedzenie posiłków, posiadają większy poziom spójności. Jedno z badań opublikowane w czasopiśmie „Pediatrics” wykazało, że dzieci, które jedzą regularnie posiłki z rodziną, mają niższy poziom stresu i lepsze wyniki akademickie, co koreluje również z niższym ryzykiem problemów emocjonalnych i behawioralnych.
Jak Fundacja Psychowachlarz może wspierać rodziny w budowaniu więzi?
Fundacja Psychowachlarz, której jednym z celów statutowych jest wspieranie rodziny, oferuje szeroki zakres działań mających na celu promocję zdrowych relacji rodzinnych. Fundacja organizuje warsztaty i terapie rodzinne, których celem jest wsparcie rodziców w umiejętnym budowaniu więzi z dziećmi, a także pomoc dzieciom i młodzieży w radzeniu sobie z wyzwaniami emocjonalnymi. Zgodnie z zapisami statutu, fundacja angażuje się również w działalność edukacyjną, poprzez kursy, szkolenia i wykłady skierowane do rodziców i opiekunów.
Dzięki takim inicjatywom, jak warsztaty z zakresu komunikacji, radzenia sobie ze stresem i rozwiązywania konfliktów, Fundacja może pomóc rodzicom i dzieciom lepiej rozumieć i wspierać siebie nawzajem. W ten sposób fundacja nie tylko wspiera rozwój dzieci, ale również zapobiega pojawianiu się problemów psychicznych związanych z deficytem więzi rodzinnych.
Podsumowanie
Budowanie silnych więzi emocjonalnych z dziećmi poprzez wspólne spędzanie czasu i codzienne czynności jest jednym z najważniejszych aspektów zdrowego wychowania. Badania jednoznacznie wskazują, że więź emocjonalna i wsparcie rodziny odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu problemom psychicznym u dzieci i młodzieży. W czasach, gdy tempo życia często ogranicza czas spędzany z najbliższymi, warto pamiętać, że nawet drobne codzienne działania mogą zbliżyć rodzinę i pomóc dzieciom w rozwoju emocjonalnym.
Bibliografia:
- Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Vol. 1. Attachment. New York, NY: Basic Books.
- Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
- American Academy of Pediatrics. (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), e20162591.
- Fiese, B. H., & Schwartz, M. (2008). Reclaiming the family table: Mealtimes and child health and well-being. Social Policy Report, 22(4), 1-20.
- Walsh, F. (2003). Family resilience: A framework for clinical practice. Family Process, 42(1), 1-18.
- Morris, A. S., Silk, J. S., Steinberg, L., Myers, S. S., & Robinson, L. R. (2007). The role of the family context in the development of emotion regulation. Social Development, 16(2), 361-388.
- Vaillant, G. E. (2012). Triumphs of experience: The men of the Harvard Grant Study. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Rohner, R. P., & Britner, P. A. (2002). Worldwide mental health correlates of parental acceptance-rejection: Review of cross-cultural and intracultural evidence. Cross-Cultural Research, 36(1), 16-47.
- Kessler, R. C., Berglund, P., Demler, O., Jin, R., Merikangas, K. R., & Walters, E. E. (2005). Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62(6), 593-602.
Autor: Krystian Środa
