Każdy rodzic pragnie, aby jego dziecko dorastało pewne siebie, szczęśliwe i otwarte na świat. Jednak w dzisiejszym świecie, gdzie dzieci są narażone na ocenę z każdej strony – od szkoły po media społecznościowe – łatwo o zwątpienie we własne możliwości. Może to być sytuacja, w której nauczyciel porównuje osiągnięcia uczniów na forum klasy lub gdy rówieśnicy komentują czyjś wygląd w mediach społecznościowych. Takie doświadczenia mogą sprawić, że dziecko zacznie kwestionować swoją wartość i czuć presję, by spełniać oczekiwania innych. Wystarczy, że dziecko otrzyma niską ocenę w szkole lub przeczyta krytyczny komentarz pod swoim zdjęciem w Internecie, aby zaczęło kwestionować swoją wartość. Jak więc wspierać poczucie własnej wartości u najmłodszych i młodzieży, aby czuli się dobrze sami ze sobą, niezależnie od okoliczności?
Co wpływa na samoocenę dziecka?
Samoocena kształtuje się od najmłodszych lat i jest silnie związana z tym, jak dziecko odbiera siebie i swoją wartość w oczach najbliższych. Dobre słowo od rodzica, docenienie wysiłku i okazywanie wsparcia w trudnych momentach pomagają dziecku budować zdrowe poczucie własnej wartości. Warto mówić: „Widzę, jak bardzo się starałeś, i to jest naprawdę ważne” lub „Niezależnie od wyniku, twoje zaangażowanie jest godne podziwu”. Ważne jest także, aby uczyć dziecko, że błędy są naturalną częścią nauki, a nie porażką, co pozwala im lepiej radzić sobie w przyszłości.
Psychologia pokazuje, że dzieci, które są uczone realistycznego spojrzenia na swoje możliwości – akceptują swoje słabości, ale jednocześnie dostrzegają swoje mocne strony – lepiej radzą sobie z trudnościami i podejmują wyzwania. To podejście stosuje się m.in. w terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), która pomaga kształtować zdrowe przekonania o sobie i otoczeniu.
Jak możemy wspierać nasze dzieci?
- 1. Słowa mają moc Warto zwracać uwagę na to, jak mówimy do naszych dzieci. Zamiast „Jesteś najlepszy!”, lepiej powiedzieć: „Widzę, ile wysiłku w to włożyłeś, naprawdę się postarałeś!”. Dzięki temu dziecko uczy się, że wartość nie zależy tylko od osiągnięć, ale także od podejmowanego wysiłku.
- 2. Pozwól dziecku popełniać błędy Każdy z nas uczy się na błędach, a jednak jako rodzice często chcemy chronić nasze dzieci przed porażkami. Zamiast tego warto im pokazać, że niepowodzenia są naturalne i mogą być świetną lekcją na przyszłość.
- 3. Budowanie zdrowych nawyków myślowych Dzieci często przejmują negatywne myśli typu „Nie jestem dość dobry” czy „Na pewno mi się nie uda”. Jedną z technik CBT, która może pomóc, jest metoda „przewartościowania myśli”. Polega ona na nauczeniu dziecka, by zadawało sobie pytania takie jak: „Czy mam dowody na to, że mi się nie uda?” albo „Czy mogę spojrzeć na tę sytuację inaczej?”. W ten sposób dziecko uczy się zmieniać negatywne przekonania na bardziej realistyczne i wspierające. W podejściu CBT kluczowe jest nauczenie ich, jak rozpoznawać takie myśli i zmieniać je na bardziej wspierające. Możemy pytać: „Co mogłoby pomóc ci spojrzeć na to inaczej?”
- 4. Nie porównuj, doceniaj unikalność Świat pełen jest porównań – kto szybciej biega, kto ma lepsze oceny, kto więcej lajków na Instagramie. Warto jednak wzmacniać w dziecku poczucie, że jest wyjątkowe takie, jakie jest. Zamiast mówić: „Zosia jest lepsza z matematyki”, można powiedzieć: „Każdy ma swoje mocne strony, a ja widzę, że ty świetnie radzisz sobie z zadaniami logicznymi!”
- 5. Uważność i ciepło w relacjach Spędzanie czasu z dzieckiem, słuchanie go i okazywanie ciepła daje mu fundament do budowania pozytywnej samooceny. Jeśli dziecko wie, że jest kochane bez względu na sukcesy czy porażki, łatwiej mu odnaleźć stabilność w trudniejszych momentach.
Diagnoza i praktyczne narzędzia wsparcia
Czasami trudno jest określić, z czym dokładnie zmaga się nasze dziecko. Niski poziom pewności siebie może objawiać się unikaniem wyzwań, nadmiernym perfekcjonizmem, częstym porównywaniem się do innych czy silnym lękiem przed porażką. Obserwacja tych sygnałów może pomóc w zrozumieniu, gdzie dziecko potrzebuje wsparcia. W takich sytuacjach pomocna może być odpowiednia diagnoza. System SENA pozwala ocenić, jak dziecko funkcjonuje emocjonalnie i społecznie, a SPP-18 bada jego odporność psychiczną. Dzięki takim narzędziom można lepiej zrozumieć, co wymaga wsparcia i jak najlepiej pomóc młodemu człowiekowi.
Oprócz diagnozy, warto sięgnąć po materiały, które mogą wspierać rozwój zdrowej samooceny. Jednym z nich jest „Wzmacnianie Skrzydeł. Jak Budować Poczucie Własnej Wartości u Dzieci 7-13 lat” oraz zestaw „Karty Pracy”, które dostarczają praktycznych ćwiczeń i inspiracji do wspólnej pracy z dzieckiem.
Każdy rodzic, nauczyciel i inny dorosły w otoczeniu dziecka ma ogromny wpływ na to, jak młody człowiek myśli o sobie. Wspólna praca nad wzmacnianiem pewności siebie – zarówno w domu, jak i w przedszkolu czy w szkole – może znacząco wpłynąć na rozwój pozytywnej samooceny dziecka. Wsparcie, akceptacja i budowanie zdrowych przekonań mogą pomóc młodemu człowiekowi wzrastać w poczuciu własnej wartości, niezależnie od wyzwań, jakie niesie ze sobą życie.
Krystian Środa
